Elektromobilność, emobility, elektromobilitet – nieważne, w jakim języku będziemy o niej pisać, ważne, że na naszych oczach dokonuje się niebywała zmiana w motoryzacji. Przez niektórych nazywana „cichą rewolucją”, przez innych „agd w garażu”. Aby ją ocenić, potrzebujemy faktów i tutaj będę się starała te fakty umieszczać.
Najpierw dwa podstawowe pojęcia:
Elektromobilność – stosowanie pojazdów z napędem elektrycznym. Historycznie elektromobilność jest starsza od motoryzacji spalinowej: pierwszy samochód z napędem elektrycznym powstał w 1834 roku, zaś z benzynowym dopiero 36 lat później. Rozwój techniki potoczył się jednak tak, że poza pociągami, tramwajami i małymi wózkami transportowymi dominował do niedawna napęd spalinowy. Dziś mamy do dyspozycji elektryczne hulajnogi, rowery, skutery, samochody (osobowe i ciężarowe), autobusy, pojazdy szynowe, a także łodzie, statki i – od niedawna – samoloty.
Ekonomia współdzielenia – wspólne używanie zasobów (np. pojazdów) przez różnych użytkowników, co pozwala ograniczyć produkcję tych zasobów, koszty ich zakupu i używania, a przy okazji stworzyć nowe więzi społeczne. W transporcie przykładami ekonomii współdzielenia (oprócz klasycznego transportu publicznego) są:
- carpooling – zabierane w podróż prywatnym samochodem dodatkowych pasażerów (poznanych np. przez media społecznościowe), aby podzielić się z nimi kosztami przejazdu
- carsharing – system wypożyczania na krótki czas samochodów („auto na minuty”)
- bikesharing – system wypożyczania na krótki czas rowerów
- scootersharing – system wypożyczania na krótki czas skuterów i hulajnóg
Wypożyczanie pojazdów w systemach sharingowych odbywa się przy pomocy aplikacji mobilnych. Służą one do wyszukania dostępnych w okolicy pojazdów, ich odblokowywania i zwrotu oraz rozliczania opłat.
Skoro to już wiemy, przejdźmy do bardziej szczegółowych pojęć:
Mobility-as-a-service (MaaS) – koncepcja przejazdu między dwoma punktami (np. z domu w małej miejscowości do miejsca pracy w centrum dużego miasta) jako jednej usługi transportowej, niezależnie od rodzaju i liczby środków transportu używanych na poszczególnych odcinkach. Jest to możliwe dzięki zintegrowaniu różnych systemów transportu działających na danym obszarze. Podróżny przy pomocy aplikacji w smartfonie planuje całą podróż i płaci za nią jednorazowo, zamiast sprawdzać rozkłady jazdy na każdy odcinek trasy u innego przewoźnika i kupować osobne bilety. Rozliczenia między przewoźnikami odbywają się bez udziału użytkownika, co jest dla niego prostsze i z reguły tańsze. Z MaaS łączy się pojęcie multimodalności, czyli korzystania z różnych środków transportu do pokonania jednej trasy (np. kolejne odcinki pociągiem, tramwajem i rowerem miejskim, aby cały przejazd był możliwie najszybszy).
Odnawialne źródła energii (OZE) – źródła energii, które się nie zużywają (energia wody, wiatru, słońca, geotermalna) lub odnawiają się w krótkim czasie (np. biopaliwa). OZE są alternatywą dla źródeł nieodnawialnych, czyli paliw kopalnych (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny): nie wyczerpują się i mają o wiele mniejszy wpływ na środowisko. Wadą większości OZE jest ich niestabilność (np. elektrownie wiatrowe są uzależnione od wiatru, a panele fotowoltaiczne – od nasłonecznienia); rozwiązaniem tego problemu są magazyny energii.
Pojazd autonomiczny (pojazd bezzałogowy) – pojazd sterowany przez komputer, który sam wyznacza trasę do wskazanego punktu, dostosowuje prędkość do warunków na drodze, reaguje na zachowanie innych uczestników ruchu, parkuje itp. W tej chwili (lipiec 2019) pojazdy autonomiczne są dopiero w fazie testów, przeważnie na zamkniętych torach, choć w niektórych miastach świata działają już autonomiczne składy metra, a kilkanaście krajów dopuściło samochody bezzałogowe do testów na drogach publicznych.
Pojazd elektryczny – pojazd napędzany jedynie silnikiem elektrycznym. Wyjątkiem są rowery elektryczne, w których silnik uzupełnia siłę mięśni rowerzysty.
Pojazd hybrydowy – pojazd z zainstalowanym jednocześnie napędem spalinowym i elektrycznym. Wśród hybryd można wyróżnić dwa typy:
- HEV – bateria jest doładowywana tylko w czasie jazdy z napędem spalinowym (a napęd elektryczny jest tylko uzupełnieniem)
- PHEV (plug-in) – bateria też jest doładowywana w czasie jazdy, ale można ją również naładować z zewnętrznego źródła (w stacji ładowania albo ze zwykłego gniazdka elektrycznego). Zgodnie z ustawą o elektromobilności tylko ten typ jest uznawany za „pojazd hybrydowy”.
Pojazd napędzany wodorem – pojazd wyposażony w tzw. ogniwo paliwowe, w którym w wyniku reakcji utleniania wodoru produkowana jest energia elektryczna napędzająca silnik (jest to więc szczególny typ pojazdu elektrycznego). Zamiast spalin pojazd wodorowy emituje parę wodną. Energia jest produkowana w samym pojeździe, nie ma więc potrzeby ładowania baterii z zewnątrz – ładuje się za to wodór. W tej chwili (lipiec 2019) nie ma w Polsce ani jednej stacji ładowania wodoru, a w związku z tym ani jednego zarejestrowanego pojazdu wodorowego.
Punkt ładowania („ładowarka”) – pojedyncze urządzenie do ładowania baterii pojazdu, odpowiednik dystrybutora na stacji paliw w napędzie spalinowym. Wyróżniamy dwa podstawowe typy takich ładowarek:
- „szybkie” (wg ustawy zwane „punktami ładowania o dużej mocy”, powyżej 22 kW; samochód elektryczny można w nich naładować do 80% pojemności baterii w ciągu kilkudziesięciu minut; konkretny czas zależy od modelu urządzenia i od rodzaju baterii w samochodzie)
- „wolne” (takie samo ładowanie trwa kilka godzin)
Dostępne modele ładowarek różnią się parametrami, ale i m.in. standardem wtyczki.
Pojazd elektryczny lub hybrydę można też ładować ze zwykłego gniazdka (jakie każdy ma w domu), wtedy naładowanie do 80% potrwałoby nawet kilkanaście godzin, byłoby jednak najtańsze.
Rower cargo (rower transportowy, rower towarowy) – rower przystosowany do przewozu towarów. Może być dwu- lub trójkołowy, może też być rowerem elektrycznym. Zgodnie z polskimi przepisami rower towarowy nie może być szerszy, niż 90 cm.
Rower elektryczny – rower z dołączonym silnikiem elektrycznym. Zgodnie z polskimi przepisami jedynym takim pojazdem jest tzw. pedelec, w którym napęd elektryczny jest pomocniczy, działa tylko jednocześnie z naciskaniem pedałów i tylko przy prędkości nie większej, niż 25 km/godz. Inne rowery z napędem elektrycznym są uznawane za motorowery (nie mogą się więc poruszać po drogach dla rowerów oraz wymagają rejestracji, ubezpieczenia i prawa jazdy). Rower elektryczny jest zasilany z baterii umożliwiającej zasięg ok. 100 km; jej naładowanie z gniazdka elektrycznego trwa ok. 3 godzin.
Smog – zjawisko polegające na współwystępowaniu zanieczyszczeń powietrza (ang. smoke – dym) i mgły (ang. fog – para wodna). Smog powstaje w wyniku połączenia czynników naturalnych (brak wiatru, odpowiednia wilgotność i temperatura powietrza, ukształtowanie terenu itd.) i pochodzących od człowieka (głównie emisji spalin z niewłaściwego ogrzewania i z silników pojazdów, ale i np. startych opon i klocków hamulcowych). Z powodu składu (pyły o rozmiarach pozwalających wnikać do komórek ciała, tlenki siarki i azotu, benzo(a)piren, dioksyny, metale ciężkie) jest bardzo szkodliwy dla zdrowia. Szacuje się, że choroby spowodowane smogiem (m.in. choroby układu krążenia i oddechowego) zabijają przedwcześnie około 40 tys. Polaków. Sposobem walki ze smogiem pochodzącym z transportu jest m.in. przejście na napęd elektryczny.
Stacja ładowania – odpowiednik stacji paliw (dla pojazdów z napędem spalinowym). Ma co najmniej jeden punkt ładowania („ładowarkę”, odpowiednik dystrybutora) ze specjalnie oznaczonymi stanowiskami postojowymi dla ładujących się pojazdów. Z reguły stacje ładowania nie mają obsługi, a urządzenie uruchamia i wyłącza sam użytkownik przy użyciu specjalnej karty (służącej także do rozliczenia opłat). Nieco inaczej jest na niektórych stacjach ładowania zlokalizowanych przy „klasycznych” stacjach paliw, gdzie o rozpoczęcie i zakończenie ładowania trzeba się zwrócić do pracownika.
Strefa czystego transportu – zgodnie z ustawą o elektromobilności obszar, w którym mogą być ustanowione ograniczenia wjazdu dla pojazdów innych niż elektryczne, wodorowe i z napędem gazowym. Strefę czystego transportu może ustanowić samorząd danej gminy. Obecnie (lipiec 2019) w Polsce nie ma w praktyce ani jednej takiej strefy – pierwsza została wprawdzie ustanowiona w Krakowie, ale wojewoda uchylił uchwałę samorządu.
Strefa niskoemisyjna (Low Emission Zone, LEZ) – obszar, w którym ruch pojazdów emitujących szkodliwe substancje jest ograniczony zakazami wjazdu, wysokimi opłatami itp. W LEZ mogą się poruszać pojazdy spalinowe, ale tylko spełniające określone normy czystości spalin.
Strefa zeroemisyjna (Zero Emission Zone, ZEZ) – obszar, w którym ruch pojazdów spalinowych (a nawet hybrydowych) jest zabroniony.
Ustawa o elektromobilności – ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych, obowiązująca w Polsce od lutego 2018 roku. Pierwszy polski akt normatywny określający m.in. zachęty do korzystania z pojazdów elektrycznych, plan rozwoju infrastruktury do ładowania i obowiązek stopniowej wymiany flot publicznych na pojazdy zeroemisyjne.
V2G (Vehicle-to-grid, Interfejs Pojazd-Sieć) – technologia dwukierunkowego, zdalnie sterowanego przepływu energii elektrycznej między siecią energetyczną i samochodem elektrycznym. Dzięki V2G pojazdy mogą nie tylko się ładować na potrzeby własnej jazdy, ale również służyć jako magazyny energii i odsprzedawać jej nadmiar do sieci.
